Roszczenia z tytułu najmu pojazdu zastępczego

Właściciel pojazdu mechanicznego, uszkodzonego w wypadku lub, czy kolizji, co do zasady, ma prawo do zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego. Uprawnienie to kształtuje się w różny sposób, w zależności od faktu czy ubezpieczony zamierza z niego skorzystać w ramach OC sprawcy, czy w ramach własnego AC.

Poszkodowany, co do zasady ma prawo wyboru dowolnej wypożyczalni oferującej pojazdy zastępcze, niemniej jednak, zgodnie z art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Z tego przepisu wyłania się zasada obowiązku minimalizacji przez poszkodowanego szkody. Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt III CZP 20/17 skonkretyzował również obowiązek minimalizacji szkody, który ciąży na poszkodowanym i podjął uchwałę o następującej treści:

Właściciel pojazdu mechanicznego, uszkodzonego w wypadku lub, czy kolizji, co do zasady, ma prawo do zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego. Uprawnienie to kształtuje się w różny sposób, w zależności od faktu czy ubezpieczony zamierza z niego skorzystać w ramach OC sprawcy, czy w ramach własnego AC.

Wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione.

Właściciel pojazdu mechanicznego, uszkodzonego w wypadku lub, czy kolizji, co do zasady, ma prawo do zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego. Uprawnienie to kształtuje się w różny sposób, w zależności od faktu czy ubezpieczony zamierza z niego skorzystać w ramach OC sprawcy, czy w ramach własnego AC.

Powyższa zasada w szczególności ujawnia się w ramach szkód likwidowanych w ramach OC sprawcy. Co do zasady w ramach szkód OC, auto zastępcze otrzymasz, jeżeli:

• pojazd został uszkodzony w takim stopniu, że uniemożliwia to jego dalsze użytkowanie, co należy m.in. rozumieć w sytuacji gdy Policja zatrzyma dowód rejestracyjny pojazdu, bądź pojazd nie spełnia wymagań bezpieczeństwa ruchu drogowego,
• brak winy za spowodowanie zdarzenia,
• sprawca wypadku posiadał ważne ubezpieczenie OC.

Przechodząc do omówienia poszczególnych kwestii, w pierwszej kolejności wskazać należy, że dobowa stawka najmu różni się w zależności od klasy pojazdu, które wahają się od 70 do ponad 250 zł. Na rynku rozróżniamy w szczególności segment A (najtańszy), B, C, D, E, F (samochody luksusowe), G (samochody sportowe) i H.

Wynajmując auto zastępcze należy pamiętać, że powinno ono być podobnej klasy do uszkodzonego pojazdu. Czynsz najmu za pojazd zastępczy powinien zatem zostać ustalony według stawki obowiązującej na danym rynku lokalnym (warunek makroekonomiczny).

W przypadku wynajęcia auta zastępczego wyższej klasy albo według zawyżonej dobowej stawki najmu, ubezpieczyciel z pewnością zaniży wysokość odszkodowania.

Będzie to miało miejsce również w przypadku gdy Ubezpieczyciel poinformuję przy zgłoszeniu szkody o stosowanych stawkach pojazdów zastępczych, wówczas taka oferta będzie wiążąca chyba, że ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione, tj. usprawiedliwione szczególnymi okolicznościami i potrzebami poszkodowanego. zakład ubezpieczeń powinien w tym przypadku przedstawić konkretną ofertę najmu pojazdu, który pod istotnymi względami odpowiadałby pojazdowi poszkodowanego.

Jak wynika z uzasadnień analizowanych orzeczeń, jeżeli zakład ubezpieczeń nie podoła temu zadaniu, np. nie jest w stanie wskazać, który mógłby wynająć pojazd odpowiadający potrzebom poszkodowanego, wtedy poszkodowany ma większą szansę na uznanie za zasadne pełnych poniesionych przez siebie kosztów najmu.

Co istotne, w sprawach dotyczących zwrotu kosztów najmu auta zastępczego z OC sprawcy szkody, ubezpieczyciele powołują się na tzw. technologiczny czas naprawy jako uzasadniony okres, za który osobie poszkodowanej przysługuje odszkodowanie przy szkodzie częściowej.

Technologiczny czas naprawy to nic innego jak czysto hipotetyczny czas wyliczany na podstawie stosownych programów komputerowych, który nie uwzględnia wielu faktycznych elementów naprawy jak: oczekiwanie w kolejce na naprawę, sprowadzenie części zamiennych, technologiczna przerwa potrzebna na wyschnięcie świeżej powłoki lakierniczej przed przystąpieniem do prac związanych z konserwacją oraz montażem pojazdu itd. W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych zgodnie przyjmuje się, że ograniczenie okresu, za który przysługuje zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego do tzw. technologicznego czasu naprawy, nie realizuje zasady pełnego odszkodowania wyrażonego w art. 361 k.c.

Odszkodowanie z OC sprawcy szkody za auto zastępcze oznacza zatem obowiązek zwrotu kosztów wynajmu samochodu za rzeczywisty, a nie technologiczny okres naprawy uszkodzonego pojazdu. Analizując dane na przestrzeni lat, naprawa pojazdu najczęściej trwa od 7 do 30 dni w zależności od zakresu szkody i czasu naprawy, w tym dostępności naprawianych części.

W tym miejscu jednocześnie należy zwrócić uwagę jeszcze na jedną kwestię. Często Ubezpieczyciele odmawiają przyznania pojazdu zastępczego, w sytuacji gdy poszkodowany posiada inny pojazd. Z dotychczasowego orzecznictwa wynika, że ubezpieczyciel może odmówić pokrycia kosztów związanych z wynajmem auta zastępczego, jeśli w czasie naprawy uszkodzonego pojazdu można swobodnie korzystać z innego samochodu.

Kluczowa jest tu jednak kwestia faktycznej możliwości użytkowania auta. Dlatego, nawet jeśli w posiadaniu są dwa samochody, lecz z drugiego pojazdu korzysta na co dzień na przykład członek Twojej rodziny, można domagać się, by towarzystwo udostępniło auto zastępcze.

Kończąc powyższy wątek, należy jeszcze wspomnieć, że w przypadku sytuacji gdy osoba wynajmująca pojazd zastępczy jest osobą prowadzącą działalność gospodarczą wówczas, mogą wystąpić sytuację kiedy Ubezpieczyciel wypłaci wówczas kwotę netto, zaś obowiązek zapłaty podatku VAT (czy to w 100% bądź 50 %) obciążać będzie tą osobę.

Pojazd zastępczy można otrzymać także w przypadku szkody całkowitej. W ten sposób określa się sytuację, gdy koszt naprawy pojazdu przekracza 100 % jego wartości w dniu wystąpienia zdarzenia (w przypadku szkód likwidowanych z polis autocasco, ubezpieczyciel często przyjmuj niższy procent wartości pojazdu – nawet 70 %). Czasem refundowanego najmu pojazdu zastępczego w przypadku szkody całkowitej jest okres od dnia wynajęcia pojazdu zastępczego do dnia, w którym poszkodowany mógł nabyć inny pojazd o podobnej wartości rynkowej.

Co istotne, okres ten może kończyć się wcześniej niż dzień wypłaty odszkodowania za szkodę w pojeździe, może kończyć się w dniu wypłaty tego rodzaju świadczenia odszkodowawczego, może również wykraczać poza dzień wypłaty odszkodowania za szkodę całkowitą w samochodzie.

W dniu 22 listopada 2013 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę (sygn. akt III CZP 76/13) w której stwierdził,. iż w sytuacji gdy stwierdzono szkodę całkowitą, odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje również celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego także w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego.

W przypadku gdy sami spowodujemy wypadek, auto ulegnie poważnej awarii bądź zostanie skradzione, aby skorzystać z możliwości wynajmu pojazdu zastępczego potrzebne jest dodatkowe ubezpieczenie – autocasco lub assistance. Najważniejszą zasadą w tym przypadku jest w pierwszej kolejności weryfikacja polisy oraz ogólnych warunków umowy (OWU), w których powinny znaleźć się szczegółowe informacje na temat okoliczności, w jakich można wynająć samochód zastępczy na koszt ubezpieczyciela. Powinien się tam znaleźć także zapis o liczbie dni wypożyczenia auta, za które zapłaci ubezpieczyciel.

Każdy z ubezpieczycieli preferuje swoje własne rozwiązania dla klientów. Standardowe ubezpieczenia AC niestety nie obejmują w ramach swoich ogólnych warunków umownych tego typu usługi. Tego typu ustalenia muszą zatem zwykle zostać uzgodnione w bezpośrednich negocjacjach z ubezpieczycielem lub są dostępne w ramach ubezpieczeń z półki „premium”.

Przykładowo jeden z większych ubezpieczycieli oferujących ubezpieczenia komunikacyjne, proponuje opcję Auto Non Stop, w ramach którego oferuje nie tylko auto zastępcze na cały czas naprawy, ale również odebranie uszkodzonego pojazdu, podstawienie samochodu zastępczego, zorganizowanie naprawy auta w warsztacie Sieci Naprawczej oraz załatwienie wszystkich formalności i rozliczenie z warsztatem.

W tym przypadku możliwość skorzystania z samochodu zastępczego z AC może być uzależniona od wpłacenia kaucji lub zablokowania odpowiadającej jej kwoty na karcie kredytowej. Pieniądze te zostaną oczywiście zwrócone, jeżeli odda się samochód w stanie nieuszkodzonym.

Mając na uwadze powyższe, wskazać należy, że jeżeli polisa jak i OWU nie przewiduje takiej „usługi” roszczenie o zwrot kosztów pojazdu zastępczego nie powstaje. Tym samym, koszty najmu pojazdu zastępczego należy pokryć z własnych funduszy. Co prawda Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 lipca 2004 r. jaki zapadł w sprawie o sygnaturze akt II CK 412/03 uznał zasadność roszczenia o zwrot kosztów poniesionych w związku z wynajmem pojazdu zastępczego od ubezpieczyciela AC prowadzącego likwidację szkody, uznał jednak tę odpowiedzialność w przypadku gdy poszkodowany oczekiwał ponad umowny termin na wypłatę odszkodowania.

Sąd przyznał zasadność takiego odszkodowania za najem pojazdu w okresie od dnia następnego po upływie terminu do wypłaty odszkodowania (po upływie 30 dni). Sąd uznał również, iż prawo to przysługuje tylko w sytuacji, gdy pojazd jest poszkodowanemu obiektywnie niezbędny i wykaże on koszt takiego najmu oraz niemożność „wyłożenia” własnych pieniędzy na sfinansowanie kosztów naprawy. Jednak nawet w tym wypadku podstawą do zasądzenia odszkodowania nie była sama umowa ubezpieczenia AC, co fakt nienależytego wykonania tej umowy przez ubezpieczyciela (art. 471 k.c.)

Podsumowując powyższe, należy dojść do konkluzji, że świadomość własnych praw i obowiązków z jednej strony pozwoli uniknąć wygenerowania kosztów najmu, których zakład ubezpieczeń nie będzie zobowiązany zwrócić. Z drugiej zaś, pozwala poszkodowanemu pewniej bronić swoich interesów, jeżeli są one naruszane przez ubezpieczyciela.